Op deze website probeer ik al filosoferend ideeën te vinden om de de kloof te vullen die sinds de verlichting is ontstaan tussen religie en het rationele en moderne denken.
Met “de kloof” bedoel ik domein van denken en doen dat wegviel toen de “veilige zekerheden” van religie werden ingeruild voor modern en rationeel denken. In het moderne denken – hoe enorm en fundamenteel gewaardeerd ook – is veel – zo niet alles – relatief geworden. Er is bijna niets meer dat de integrale rust en zekerheid van religie biedt. God is dood en Allah is een probleem en bij Boeddha is uiteindelijk is niets belangrijk. De oude boeken? Ja, er staan zeker wijze dingen in, maar ook veel onzin. Jezus heeft echt niet over water gelopen en de I Tjing is toch vooral een op bijgeloof gebaseerd verdienmodel met veel onbegrijpelijke hocus pocus. De enige die zich op internet nog druk maken om religie zijn wat restanten van de ontkerkelijking en fanatieke atheïsten. “Religie is dood” – “religie leidt enkel tot veel ellende” lijkt bij moderne1 mensen zo’n beetje de algemene grondhouding te worden.
Het verschraalde gevoel dat over blijft moeten we met een beroep op het realisme maar voor lief nemen. Zo is het leven nu eenmaal: dood is dood en weg is weg. Het leven heeft alleen de zin die je er zelf aan geeft. Vervulling moet uit het hier en nu komen. Ondertussen vult zich “de kloof” met een mengelmoes van semireligieuze ideeën, gekochte belevingen, zelfhulpboeken, sekte gedrag en activiteiten met onbewezen (geestelijke) gezondheidsclaims, die zelden de toets van kritische beschouwing kunnen doorstaan.
Uit de geschiedenis en de antropologie weten we daarentegen dat religie van alle tijden en van alle culturen is. De vraag is dus: zou dat voor onze moderne wereld dan anders zijn? Het onderliggende uitgangspunt op deze website is dat religie – hoe ook vormgegeven – voor ieder mens en voor iedere samenleving “een buitenste schil” is van oriëntatie op het ultieme, op het leven, op het vooralsnog onbegrijpelijke, op de enormiteit van het universum en op goed en kwaad. Het is in z’n hoogste vorm een oriëntatie op de uitzonderlijkheid dat er überhaupt iets is. Het omvat de verwondering, lees gerust ook de verbijstering, over de wereld en werkelijkheid, over ons eigen bewustzijn en over zaken als de immense complexiteit van de “dode” en de levende materie.
Ik probeer door middel van blogs en verwijzingen na te denken over de vraag wat religie is en wat voor moderne mensen heilig is. Is de koele rationele blik van de moderniteit te verbinden met de integrale blik van religie, zonder de rationaliteit of de waarheid geweld aan te doen?
Waarschijnlijk bestaat in gefragmentariseerde vorm van allerlei teksten, toespraken, liedjes en gedichten al een enorme hoeveelheid prachtige of fundamentele teksten die we zonder veel moeite als “van eeuwige waarde” kunnen ervaren. Een schatkamer waarvan een selectie als een heilige bundel 2.0 zou kunnen dienen.
Hoewel dit soort nadenken bijna per definitie rommelig is, probeer ik niet in het wilde weg ideeën en teksten te verzamelen, maar volg ik de lijnen van thema’s die op de één of andere manier vaak in religies of in theologie voorkomen. Ik schrijf een blog over een thema dat een invalshoek voor modern religieus of theologisch thema kan zijn en ik zoek daar – zo mogelijk – een link of mooie stukken tekst bij. Bijvoorbeeld over ons oorsprongsverhaal, over de dood, over voedselwetten, over zorg voor zwakkeren of over de discipline die het vergt om een sociale structuur in stand te houden.
De uitgangspunten waarmee ik mijn zoektocht onderneem zijn: nuchterheid, evenwichtige liefde voor al wat is en leeft, oog voor schoonheid, waardering voor de wetenschap en besef van de verbijsterende complexiteit. Bij zo’n zoektocht kan het niet anders dan ook oog te hebben voor de werking van macht, geweld en verschrikkingen.
En hoewel dit allemaal heel zeker klinkt, heb ik in wezen geen idee waar ik aan begin en waar ik uit ga komen. Ik schrijf ideeën op die in mij op komen en ik heb – zoals hierboven omschreven – een vaag idee over de richting. En ik zie wel wat er van komt.
Derkis Tweeg
september 2019
- Ik gebruik het woord “modern” hier in de betekenis van een mix van rationaliteit en moderniteit, als een kennisgerichte en op wetenschappelijk inzicht gebaseerd denken en gedrag. Waarmee ik overigens niet wil beweren dat moderne mensen altijd rationeel denken en handelen en enkel goede resultaten heeft voortgebracht. Er zit veel fundamenteel goeds in het modernisme en rationeel denken, maar laten we niet vergeten dat het Stalinisme en het Fascisme ook “wetenschappelijke” manieren van denken pretendeerden te zijn. Om reden van dit soort ontsporingen kan het raadzaam zijn om naast het modernisme een religie 2.0 te ontwikkelen. ↩︎